Języki uniwersalne
Przed epoką odkryć geograficznych i kolonializmu w każdym kręgu kulturowym któryś z języków naturalnych funkcjonuje jako język uniwersalny (lingua franca): akadyjski, aramejski a potem perski i arabski w zachodniej Azji, chiński we wschodniej Azji, grecki w świecie hellenistycznym, łacina w państwie rzymskim i w średniowiecznej Europie, sanskryt w Indiach, suahili we wschodniej Afryce, hausa w strefie Sudanu, nahuatl w Ameryce środkowej i keczua w Andach.
Zwykle czym innym niż język uniwersalny jest język państwowy, urzędowy lub oficjalny, który obowiązuje w instytucjach danego państwa. Natomiast język narodowy jest związany z określoną grupą etniczną, a język wehikularny pozwala komunikować się lokalnie na obszarze zamieszkanym przez różnojęzyczne plemiona czy ludy.
Od XVI-XIX w. kilka języków dominuje w kontaktach międzynarodowych, przy czym najczęściej są używane hiszpański, portugalski, francuski i angielski, co wiąże się z odkryciami geograficznymi i kolonializmem, oraz języki arabski i chiński.
Pod koniec XX w. angielski staje się pierwszym językiem globalnym, który jest znany milionom ludzi na całej planecie i jest powszechnie używany we wszystkich aspektach kontaktów międzyludzkich, kulturowych, ekonomicznych i politycznych.
W XX/XXI w ponad połowa ludzkości jest co najmniej dwujęzyczna, co znakomicie ułatwia wzajemne zrozumienie i współpracę. Języki w coraz większym stopniu upodobniają się do siebie, rośnie liczba zapożyczeń, zwłaszcza pojęć związanych z nowoczesną technologią, nauką, ekonomią i polityką.
W warunkach coraz większej złożoności życia społecznego i powstawania nowych dziedzin wiedzy, w których rozwija się specjalistyczna nomenklatura koniecznością okazuje się komunikatywność, czyli praktyczna zdolność do przekazywania informacji za pomocą języka.
Pojawiają się też próby obiektywizacji komunikatywności. Na przykład w roku 1952 Amerykanin Robert Gunning opracowuje metodę oceniania, w jakim stopniu dana wypowiedź jest zrozumiała, a wyrazem tego ma być wskaźnik mglistości wypowiedzi:
Fog index = 0,4 · przeciętna liczba słów w zdaniu + procent słów trudnych.
Za słowa trudne uznaje się zwykle, chociaż to zależy od specyfiki konkretnego języka, słowa mające więcej niż trzy lub cztery sylaby. Jeśli Fog index nie przekracza wartości 7, tekst jest uznawany za łatwy w odbiorze.