Główne języki kultury
Sumeryjski - 4.- 2. tysiąclecie p.n.e., Mezopotamia - pierwszy język pisany, a lokalnie w zachodniej Azji język uniwersalny (międzynarodowy). Nawet, gdy zamiera, pozostaje językiem kultury na obszarze Mezopotamii, a w Babilonii pełni funkcję języka liturgicznego aż do połowy 1. tysiąclecia p.n.e.
Egipski - 4.- 1. tysiąclecie p.n.e., Egipt - jeden z najstarszych języków pisanych, bogata literatura zarówno w starożytnej formie języka egipskiego, jak też w jego młodszej wersji koptyjskiej.
Akadyjski, babiloński i asyryjski tworzące continuum - 4. - 1. tysiąclecie p.n.e., Mezopotamia - bogata literatura, akadyjski jest językiem bliskowschodniej dyplomacji do końca 2. tysiąclecia p.n.e.
Hebrajski - 2. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e., Izrael - język najstarszej części Biblii, od 1. tysiąclecia p.n.e. martwy. Ożywiony i zmodernizowany w XX w. jako nowohebrajski.
Aramejski - 2. tysiąclecie p.n.e. - 1. tysiąclecie n.e., Syria, Izrael, Arabia - język uniwersalny, szeroko używany przez kupców i polityków w zachodniej Azji, pokaźna literatura.
Arabski - 1.- 3. tysiąclecie n.e., Arabia i cała Azja Zachodnia, a potem także północna Afryka - język Koranu i muzułmanów, uniwersalny od Gibraltaru po Indus. Ogromna literatura.
Sanskryt - 3. tysiąclecie p.n.e. - 1. tysiąclecie n.e., Indie, Azja Środkowa i Indochiny – sanskryt wedyjski jest językiem liturgicznym braminizmu, bogata literatura. Od połowy 1. tysiąclecia p.n.e. sanskryt klasyczny występujący obok języka pali związanego z buddyzmem therawada jest używany przez warstwy wykształcone w literaturze pięknej, naukowej i religijnej. Od końca 1. tysiąclecia p.n.e. funkcjonuje sanskryt poklasyczny z licznymi zapożyczeniami z prakrytów i pali. W 1949 r. uznany za jeden z urzędowych języków Republiki Indii, chociaż nie jest używany w codziennej praktyce.
Awestyjski i perski - 2. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e., Iran - język Awesty używany w Persji Achemenidów. Nowsza wersja perskiego jest językiem uniwersalnym w dużej części Azji w IX-XV w. Bogata literatura.
Grecki - 2. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e., Grecja, państwa hellenistyczne - w epoce hellenizmu język uniwersalny w basenie Morza Śródziemnego i zachodniej Azji, ogromna literatura w greckim klasycznym oraz w jego młodszej odmianie koiné używanej w okresie rzymskim i bizantyjskim.
Łacina - 1. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e., Rzym a potem Europa (łacina średniowieczna). Chociaż od VI w. martwa, łacina jest językiem liturgicznym katolicyzmu i językiem uniwersalnym (lingua universalis) w Europie do XVI w. Bogata literatura. Od XIII w. łacina stopniowo ustępuje włoskiemu, a potem innym językom Europy.
Hiszpański, portugalski, francuski, angielski, niemiecki, rosyjski - 2 - 3. tysiąclecie n.e., Europa, a potem niemal cała planeta (kolonializm). Ogromna literatura. W XVIII w. francuski jest mową europejskich elit (dlatego lingua franca oznacza język międzynarodowy). W XX w. zas angielski staje się pierwszym w dziejach językiem globalnym.
Chiński - 3. tysiąclecie p.n.e. - 3. tysiąclecie n.e., Chiny i Azja Wschodnia - jedna z najbogatszych literatur, język uniwersalny wschodniej Azji. Występuje w dwóch znacznie różniących się formach: mandaryńskiej i kantońskiej tworzących dwa continua dialektów, licznych zwłaszcza w odmianie kantońskiej.
Tybetański - 1.- 2. tysiąclecie n.e., Tybet i Himalaje - język handlu, literatury i religii.
Koreański i japoński - 1. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e., Korea i Wyspy Japońskie. Bogata literatura.
Ujgurski i mongolski - 2. tysiąclecie n.e., Mongolia i stepy Eurazji - języki imperium mongolskiego.
Języki tureckie - 2. tysiąclecie n.e., continuum językowe ogarniające Azję Środkową i Turcję od Azji Mniejszej do Ałtju - bogata literatura.
Hausa - 2. tysiąclecie n.e., Sudan - język handlu i literatury.
Suahili - 2. tysiąclecie n.e., wschodnia Afryka - uniwersalny język handlu, polityki i kultury. Bogata literatura.
Języki Meksyku zwłaszcza nahuatl - 1. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e. (nahuatl od VII w.) - języki liturgii i literatury oraz uniwersalne w kontaktach między państwami i w handlu.
Maya - 1. tysiąclecie p.n.e. - 2. tysiąclecie n.e., Jukatan i Ameryka Środkowa - język kultury i liturgii.
Keczua (quechua) - 2. tysiąclecie n.e., północne Andy - język państwa Inków, uniwersalny w Andach.